Ślub dozwolony od lat 18?!

W dzieciństwie – tj. kiedy jeszcze nawet nie śniłem, że istniej taka instytucja jak rozwód kościelny stwierdzenie nieważności małżeństwa 🙂 – większość par stojących przy stopniu ołtarza sprawiała na mnie wrażenie dojrzałych, odpowiedzialnych ludzi, a zwłaszcza dorosłych. Inna sprawa, że osoby te przeważnie w momencie zawierania ślubu liczyły po te dwadzieścia kilka lat.

Następnie, w okresie szkolnym, ktoś przemycił do mojej głowy bardzo ważną informację – mianowicie dowiedziałem się, że w naszym państwie związek małżeński mogą zawrzeć jedynie osoby, które ukończyły 18 rok życia. Nie było jeszcze wtedy mowy o tym, że od tej zasady – jak to w prawie bywa – istnieje oczywiście wyjątek :). O tym, że istnieje możliwość udzielenia przez sąd zezwolenia na wcześniejsze zawarcie małżeństwa kobiecie,  która ukończyła 16. rok życia, w zasadzie dowiedziałem się dopiero w trakcie studiów prawniczych (na taką możliwość wskazuje kodeks rodzinny i opiekuńczy – KRO).

Również prawo kanoniczne, z uwagi na bardzo duże znaczenie małżeństwa, wymaga od narzeczonych osiągnięcia przed zawarciem małżeństwa odpowiedniego wieku. Prawodawca stawia ograniczenie wiekowe, ponieważ przyjmuje, że po jego osiągnięciu nupturienci osiągną wystarczającą dojrzałość fizyczną i psychiczną, która niejako uzdolni ich do pożycia małżeńskiego oraz do zdania sobie sprawy z tego, jakie prawa i obowiązki wynikają z małżeństwa.

W takim razie, jak wysoko została powieszona przez Kościół katolicki „poprzeczka” wieku?

*Zanim odpowiem na to pytanie wskażę Ci, że prawo kanoniczne skierowane jest do wszystkich wiernych tegoż Kościoła. Bezpośrednio z tego wynika potrzeba jego uniwersalności – wszak wiąże mocą w Meksyku, Indiach, Polsce i na Wyspach Owczych. Muszą zostać uwzględnione różne okoliczności, jak np. krąg kulturowy czy klimat.

Z tego też względu przepis ogólny stanowi, że przeszkoda ta zachodzi wtedy, jeśli mężczyzna nie ma ukończonych 16, a kobieta 14 lat życia! Jeżeli jeszcze się zastanawiasz, to spokojnie nie masz omamów, wszystko dobrze z Twoim wzrokiem :). Zerknij wyżej, a powinno się rozjaśnić.

Co, niewystarczająco? 🙂 … a co powiesz na to, że kodeks zawiera też przepis otwierający drogę do podwyższenia przez Konferencję Episkopatu wieku do godziwego zawarcia małżeństwa. Rozchodzi się o to, żeby stawiany wymóg jak najlepiej odpowiadał warunkom obowiązujący na danym terenie. Tak, aby narzeczeni nie zawierali małżeństwa lekkomyślnie, przed osiągnięciem dojrzałości psychicznej i fizycznej. W końcu po to, aby byli przygotowani do podjęcia samodzielnego życia. Jak to się ma do nas, mieszkających na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej? Konferencja Episkopatu Polski (KEP) korzystając z przysługującego jej prawa – o którym pisałem wyżej – ustaliła, że do godziwego zawarcia małżeństwa przyjmuje się granicę wieku ustaloną w prawie państwowym, czyli w KRO. Zatem prawo wewnętrzne – partykularne – ustanowiło względem postanowienia kodeksowego przepis szczególny.

Relacja przepisów państwowych i kościelnych przekłada się również na kwestię ewentualnego wcześniejszego – czyli przed ukończeniem 18 roku życia – małżeństwa w Kościele. W wypadku gdyby narzeczeni otrzymali od sądu opiekuńczego zezwolenie na wcześniejsze zawarcie małżeństwa, muszą także uzyskać pozwolenie (dyspensę) od biskupa miejsca.

Jakie okoliczności uprawniają do wcześniejszego wstąpienia w związek małżeński?

1. Na gruncie przepisów państwowych zgoda na wcześniejsze zawarcie małżeństwa jest udzielana:

• tylko kobiecie, która ukończyła 16 rok życia, a ponadto;
• gdy zaistnieją ważne powody, – najczęściej ważnym powodem jest ciążą młodocianej;
• z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny.

2. Zaś na „podwórku” prawa kanonicznego rozpatruje się czy:

• uprzednio sąd opiekuńczy wyraził zgodę na wcześniejsze zawarcie małżeństwa przez młodocianą;
• ciąża – jeżeli jest ważnym powodem wcześniejszego zawarcia małżeństwa – nie prowadzi do zbyt pochopnego podejmowania decyzji o zawarciu małżeństwa. Jeżeli duszpasterz stwierdza, że zachodzi taka sytuacja to powinien, czasowo, odradzać młodocianym zawierania małżeństw.

***

Ustanowione na gruncie prawa państwowego i kościelnego ograniczenia, mają chronić chcących zawrzeć małżeństwo przed wstępowaniem w związek cywilny/sakramentalny przedwcześnie, bez dostatecznego rozeznania i dojrzałości. Niewątpliwie przepis kościelny znacznie ogranicza sytuacje, które w przyszłości mogłyby prowadzić do wszczęcia postępowania o orzeczenie rozwodu kościelnego stwierdzenia nieważności małżeństwa.